Izzy F.Stone, journalist 1907-1989, editor I.F.Stone’s weekly: ‘Alle regeringen worden geleid door leugenaars
Izzy F.Stone, journalist 1907-1989, editor I.F.Stone’s weekly: ‘Alle regeringen worden geleid door leugenaars
Izzy F.Stone, journalist 1907-1989, editor I.F.Stone’s weekly: ‘Alle regeringen worden geleid door leugenaars
Izzy F.Stone, journalist 1907-1989, editor I.F.Stone’s weekly: ‘Alle regeringen worden geleid door leugenaars
Izzy F.Stone, journalist 1907-1989, editor I.F.Stone’s weekly: ‘Alle regeringen worden geleid door leugenaars
Izzy F.Stone, journalist 1907-1989, editor I.F.Stone’s weekly: ‘Alle regeringen worden geleid door leugenaars

Hoe de BVD ooit een heilige oorlog tegen de communisten begon

‘Alle regeringen worden geleid door leugenaars’, was de vaste overtuiging van de Amerikaanse journalist Izzy F. Stone. Hij hekelde de heksenjacht onder de dictatuur van Jozef Stalin, attaqueerde communistenhater Joseph McCarthy en fileerde het racisme in de Verenigde Staten. Toen president Lyndon Johnson het Tonkin-incident verzon om de oorlog in Vietnam te beginnen, was Stone een van de eersten die uitvond hoe de wereld werd bedrogen.

En nu, bijna zeventig jaar later, verschijnt een brisant boekje over de vroegste periode van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD), met communistenjager, antidemocraat en intrigant Louis Einthoven als eerste chef in de hoofdrol. Hij was een leugenaar pur sang. Samen met J. Linthorst Homan en J.de Quay begon hij de Nederlandse Unie met als doel samen met de nazi’s een nieuwe maatschappij in te richten ‘met een harmonische structuur en sociale rechtvaardigheid’. Lou de Jong beschuldigde de drie van ‘collaboratie’, de algemene kritiek was dat de Unie het Derde Rijk had aanvaard en bereid was tot overgave en samenwerking met de bezetter. Al eerder, vóór de oorlog, toen Einthoven commissaris van politie was in Rotterdam, werkte hij en collega’s van andere Nederlandse corpsen (achttien Duitsgezinde functionarissen in totaal) indringend samen met de Gestapo. Op die manier konden nog voor de oorlog begon gevluchte Duitse joden en communisten worden gearresteerd. En na de inval gebruikten de nazi’s al die bereidwillig verzamelde Nederlandse informatie om 1250 communisten en duizend Nederlandse en Duitse joden op te pakken. Dick Engelen, die geschiedschrijver van de BVD wordt genoemd, ik weet niet of dat een aanbeveling is, zegt in het boek: ‘Einthoven belichaamde het pure onversneden anticommunisme, bovendien in een offensieve vorm.’ Op deze kwaliteit had Einthoven zijn medewerkers gerekruteerd: ambtenaren uit voormalig Nederlands-Indië, voormalige politieagenten en leden van een gereformeerde, anticommunistische verzetsgroep. Zij verstonden elkaar in het doel van hun missie zonder dat dit met zoveel woorden op papier stond. En de aard van de gesloten, een hiërarchische organisatie zorgde ervoor dat dit doel standhield, lang nadat Einthoven de dienst had verlaten.

De strijd tegen het communisme stond voor Van Einthoven gelijk aan het voeren van een heilige oorlog. Hij vond de katholieke minister van binnenlandse zaken L.J.M.Beel dan ook geheel aan zijn zijde. Volgens zegslieden binnen de BVD zou de chef van de geheime dienst ‘Beel in zijn zak hebben gehad.’ Een keer ontving het hoofd van de BVD de minister in zijn huis: ‘In dat gesprek wist de een de ander te overtuigen dat ‘hoewel dat niet in het charter van de BVD stond het erbij hoorde om offensief te kunnen optreden tegen de CPN en nevenorganisaties waaronder de Eenheidsvakcentrale (EVC). En de minister gaf Einthoven en zijn dienst ‘groen licht’. Beel, dit terzijde, zou later een troepenmacht van 125.000 soldaten vormen om de republikeinse communisten in Nederlands-Indië tot orde te roepen. Het werd een totale deceptie. Meer dan 5000 jongens zouden nooit meer terugkeren en het land raakte aan de rand van een bankroet.

Zo werd de BVD een koude oorlogsdienst, zegt de top-stenograaf van de BVD/AIVD Dick Engelen in het boek. Einthoven en zijn politieke vrienden gingen over op een actief beleid om alles wat naar communisme rook te ondermijnen zonder ruimte voor democratische controle. BVD’ers werden ook in de tweede fase van de Koude Oorlog nog steeds gedreven door een fervent anticommunisme dat hen in de oorlog en het koloniale bestuur had gevormd. Ze kregen van bewust wegkijkende politici volop de kans tot in de jaren tachtig dat anticommunisme bot te vieren: de communistische partij en nevenorganisaties werden op alle fronten bestreden, zwart gemaakt, financieel geschaad. Er werd ingebroken in woonhuizen en kantoren om ledenlijsten te bemachtigen, en afluisterapparatuur te installeren. Door ‘psychologische oorlogvoering’ – een begrip dat door Einthoven is ingevoerd – werd getracht de communistische beweging te splijten. Families en vrienden werden tegen elkaar opgezet, gezinnen gedeeld, wantrouwen gezaaid. De BVD werd een politiek instrument in de koude oorlog om een politieke beweging buiten spel te zetten. Heksenjagers in een erg zwarte geschiedenis. Maar Engelen blijft optimistisch over zijn broodheer: ‘In de eerste fase van de koude oorlog verschilde het anticommunisme niet wezenlijk van het anticommunisme in de Nederlandse samenleving. Je kan hooguit zeggen dat het geheime dienst onvoldoende oog heeft gehad voor de veranderingen in de maatschappij.’

Auteur van het boek ‘De BVD in de politiek’ Jos van Dijk schrijft aan het eind: ‘Dit boek gaat over misbruik van angst voor buitenlandse agressie in de binnenlandse politiek.’

Rudie van Meurs

Polderpers