Afgelopen zondag wandelden mijn vrouw en ik in het bos van Neerijnen en keerden terug naar de molen via de dijk. We keken over de uiterwaarden, breed en welvarend, we genoten van de strang die het lijkt wel elk jaar mooier wordt.  Aan de andere kant  het bos van Neerijnen, mooi en stil in herfstdracht en daartussen het kasteel van Waardenburg waarvan de restauratie z’n voltooiing nadert. Altijd gaan onze gesprekken dan weer terug naar dat moment, zo’n vijftien jaar geleden,  toen tegen de verdrukking en gangbare mening in,  een groepje mensen erin slaagde bizarre en fantasieloze plannen van het polderdistrict te torpederen. De dijk moest worden verhoogd en verzwaard  en in een plotseling aanval van democratische gezindheid daagde de dijkstoel de burgers uit te kiezen: óf de strang dempen en daarmee een deel van de uiterwaarden op te geven, óf een brede strook bos te rooien met afbraak van de zogenaamde poort van Neerijnen – het front van huizen bij de toegang van het dorp. Dat was een barbaars dilemma. Actiegroepen(die had je toen nog) en kritische burgers accepteerden de voorgestelde oplossingen niet.

Ik zal niet de gehele geschiedenis oprakelen. Het polderdistrict kwam tot inkeer en dat was voor een niet geringe mate te danken aan dijkgraaf Jacob de Jongh die de critici, samen met jonge creatieve ingenieurs van Rijkswaterstaat, bijeenbracht in een werkgroep omschreven als ‘proefproject Waaldijk-Neerijnen.  Meer dan een jaar lang werden hemelbestormende ideeën besproken en tenslotte werden allen het eens  om de allernieuwste technieken op het traject in Neerijnen toe te passen: de kistdam, de spijkerwand en de drainagekist  – in plaats van een dijk van uitsluitend klei en zand.  Het plan ging miljoenen meer kosten maar de opbrengst was niet gering. Want tenslotte werden de poort van Neerijnen met dijkwoningen en café, het parkbos rondom het kasteel, de strang, het populierenbos, het dijkmagazijn en de molen van Waardenburg – één van de acht zeskantige molens die Nederland nog rijk is –  gespaard. De molen werd met veel geld en inspanning omhoog getild om ook het zicht van het landschap te bewaren.

De  lef van Jacob de Jongh leverde bovendien een autovrij stuk dijk op – dat heeft nog nooit een andere gemeente aangedurfd – en daarover wandelden we  afgelopen zondag.

Toen ineens bleven we als verlamd staan. Precies in het  verlengde van de Waaldijk,  tegen de oplichtende avondlucht stond iets dat we nog niet eerder hadden gezien, een reclamezuil.  Plomp, kolossaal, een luid schreeuwende vloek aan de horizont.

‘Vreugd is het in de grote wei te staan

• water en bloei en lucht zo ver men ziet –

 het oog speurt hoe de vogels overgaan

en wet zijn scherpte aan een vrij gebied’

schreef ooit Ida Gerhardt in het gedicht ‘Vreugde in Holland’.

Door kortzichtigheid van een onnadenkend gemeentebestuur  is opnieuw een ‘vrij gebied’  verloren gegaan. Het is treurig te beseffen dat het lokale bestuurders volstrekt ontbreekt aan geheugen.  Ze hadden kunnen weten hoe omzichtig en gewetensvol Jacob de Jongh te werk is gegaan om landschap en ruimte en verte te sparen. Maar wat doen zijn erfopvolgers? Die verkopen het landschap, de historie, de cultuur, de schoonheid voor een schotel linzen aan gewiekste reclamejongens en hebzuchtige projectontwikkelaars.

Dat is een voorbeeld van uitverkoop van beschaving.

Hanneke Acker

Rudie van Meurs (lid commissie Proefproject Waaldijk Neerijnen begin jaren negentig namens de stichting Uiterwaardenpark)

Herwijnen september 2009